ایران بین دو انقلاب

کتاب ایران بین دو انقلاب اثر یرواند آبراهامیان عنوان پرفروشی است که به فضای سیاسی ایران معاصر پرداخته است. آبراهامیان که اینک از معتبرترین مفسران تاریخ ایران معاصر است، در این کتاب با تجزیه و تحلیل های منحصر به فرد خود بسیاری از نقاط مجهول تاریخ معاصر ایران را به خوبی آشکار می کند. این کتاب، ترجمه فارسی عنوان Iran between two revolutions می باشد. آبراهامیان در این کتاب به تحلیل تأثیرات متقابل سازمان‌های سیاسی و نیروهای اجتماعی ایران از سده‌ی نوزدهم میلادی تا انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ می‌پردازد. نیروهای اجتماعی را به «گروه‌های قومی» و «طبقات اجتماعی» تقسیم می‌کند و با توجه به دستاوردهای جامعه‌شناسان تأثیرات نظام‌های سیاسی بر نظام‌های اجتماعی را بررسی می‌کند. آبراهامیان کارش را با تبیین ساختار اجتماعی سیاسی دوره‌ی قاجار و علل و پیامدهای انقلاب مشروطیت آغاز می‌کند، با بررسی دوره‌ی رضاشاه و سقوط او و سال‌های بحرانی شهریور ۲۰ تا مرداد ۱۳۳۲ ادامه می‌دهد و بر این دوره، به‌ویژه تأثیر و تأثرهای نیروهای سیاسی، تأکید می‌کند، سال‌های پس از کودتا را تا آستانه‌ی انقلاب اسلامی به انگیزه‌ی ریشه‌یابی علل وقوع انقلاب و نیروهای مؤثر در آن از نظر می‌گذراند و اهم حوادث و نیروهای سیاسی و اجتماعیِ مؤثر این دوره را تجزیه و تحلیل می‌کند و این‌گونه نتیجه می‌گیرد که علت وقوع انقلاب توسعه‌ی ناهمگونی بود که رژیم محمدرضاشاه، خواه ناخواه، درپیش گرفته بود. آبراهامیان با بررسی نقش مهم اسلام و نیز نقش تعیین‌کننده‌ی شخص امام‌خمینی (ره) در پیروزی انقلاب بررسی‌اش را به پایان می‌برد.

کتاب به سه بخش اصلی تقسیم شده است. بخش نخست، با بررسی سده نوزدهم، انقلاب مشروطه و حکومت رضاشاه، پیشینه تاریخی لازم را برای فهم تحولات ایران نوین به دست می دهد. بخش دوم، زمینه اجتماعی دگرگونی های سیاسی سالهای فروپاشی حکومت رضاشاه (شهریور ۱۳۲۰) تا شکل گیری حکومت محمدرضا شاه (مرداد ۱۳۳۲) را تجزیه و تحلیل می کند. در بخش پایانی هم با توصیف برنامه های اجتماعی-اقتصادی محمدرضا شاه، تنشهای سیاسی که به واسطه این برنامه ها تشدید شده بود و سرانجام وقوع انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷، بررسی می شود. در حقیقت این اثر را می توان سه کتاب نامید که در یک کتاب جمع شده اند.

یرواند آبراهامیان استاد ایرانی‌الاصلِ تاریخ در کالج باروکِ دانشگاه شهر نیویورک است. بی‌گمان ایران بین دو انقلاب کتابی منحصر به‌فرد در بررسی تاریخ هفتادساله‌ی ایران است.