مسئله اسپینوزا

کتاب مسئله اسپینوزا نوشته اروین د. یالوم، رمانی فلسفی - سیاسی و معروف است که دو داستان را به موازات هم روایت می‌کند. این کتاب در رابطه با زندگی فیلسوف بزرگ هلندی قرن 17باروخ اسپینوزا و سیاستمدار شهیر، آلفرد روزنبرگ است.

اسپینوزا فیلسوف هلندی است که به اتهامات متعددی به شِرِم(تکفیر) محکوم می‌شود. حکم تکفیرِ اسپینوزا ابدی است و هیچ یهودی‌ای حق صحبت و ملاقات و خواندن مکتوبات وی و نزدیک شدن به وی را ندارد.

بخش دیگر رمان درباره آلفرد روزنبرگ سیاستمدار و یهودی‌ستیز مشهور در دوران رایش سوم است. داستان وی با صحنه‌ای آغاز می‌گردد که در آن روزنبرگ در مدرسه و در حضور مدیر مدرسه و یکی از معلمینش است. روزنبرگ می‌گوید که قهرمان زندگی‌اش گوته است و در همین موقع متوجه می‌گردد که قهرمان زندگی گوته نیز، اسپینوزای یهودی است.

باروخ اسپینوزا که یهودی بود تلاش می‌کرد تصویر متفاوتی از خدا به مسیحیان و یهودیان نشان دهد. وی به دلیل اعتقاداتی که داشت هیچ‌وقت مخالف وجود خداوند نبود اما به عقیده‌اش تصویری که مردم از خدا در ذهن خود ساخته بودند، اشتباه بود. به همین دلیل از هلند تبعید و انتشار آثارش متوقف شد.

یالوم در این کتاب علاوه بر جنبه‌های فلسفی اسپینوزا، به زندگی درونی او نیز می‌پردازد و موارد واقعی و مستندگونه از زندگی وی را آشکار می‌کند. او با خلق یک شخصیت خیالی در مقام روانشناس، در برابر اسپینوزا قرار می‌گیرد و از افکار او سخن می‌گوید.

در داستان آلفرد روزنبرگ، باز هم شخصیت خیالی‌ای به عنوان روانشناس خلق شده و گفت‌وگوهایی با آلفرد در حالت جلسه‌های روان‌درمانی شکل می‌گیرد. یالوم سعی می‌کند از طریق این گفت‌وگوها به ذهن او نفوذ کرده و دلیل کارها و تصمیماتش را بداند.

این رمان جنبه‌های روانشناسی، تاریخی و فلسفی دارد و جنبه روانشناسی آن قوی‌تر است. یالوم به گونه‌ای این کتاب را روایت می‌کند که تمام این جنبه‌ها به زیبایی در کنار هم قرار گرفته‌اند. مطالب فلسفی و روانشناسی در آن به سادگی بیان شده و برای کسانی که به این حوزه مخصوصاً فلسفه اسپینوزا علاقه‌مندند، مفید است.

اروین د. یالوم (Irvin D Yalom) برای نوشتن کتاب مسئله اسپینوزا (The Spinoza Problem) به موزه اسپینوزا در هلند رفت و تجربیات جالبی را از آن به دست آورد. او تصور می‌کرد در بازدید از این موزه همان کتاب‌هایی را در دست می‌گیرد که روزی اسپینوزا لمس کرده است، اما به او گفته شد که تمام دارایی‌های اسپینوزا بعد از مرگش به مزایده گذاشته شده و این کتاب‌ها فقط نمونه‌هایی از کتاب‌های او هستند.

اروین د. یالوم روان‌پزشک، استاد دانشگاه و نویسنده آمریکایی است که در سال 1931 متولد شد. او پایه‌گذار روان‌شناسی وجودگرا یا اگزیستانسیال است. افکار یالوم تحت تأثیر آرتور شوپنهاور و اتو رانک بود. از معروف‌ترین کتاب‌های او می‌توان به مامان و معنی زندگی، وقتی نیچه گریست، درمان شوپنهاور، دروغ‌گویی روی مبل، روان‌درمانی گروهی، هر روز یک قدم نزدیک‌تر و مخلوقات فانی اشاره کرد.